INSTYTUT ASTRONOMICZNY
UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO
51-622 Wrocław, ul. Kopernika 11, tel: (71) 372-93-74

ZAKŁAD HELIOFIZYKI I FIZYKI KOSMICZNEJ





Refraktor Clarka-Repsolda

124 lata po skonstruowaniu refraktor Clarka-Repsolda wciąż służy obserwacjom astronomicznym.

Dane techniczne: Średnica obiektywu wynosi 8 cali (20,3 cm), ogniskowa - 2,88 m. Obiektyw refraktora został wykonany w firmie Alvan Clark & Sons (Cambridge, Mass., USA), a cały instrument powstał w 1881 r. w A. Repsold & Söhne (Hamburg). Instrument zainstalowany jest w Instytucie Astronomicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, pod kopułą na budynku głównym.

Historia: Do prywatnego obserwatorium w Lipsku teleskop zakupił Friedrich W. R. Engelmann (1841-1888), instalując go w styczniu 1882 r.
Instrument otrzymał okulary firmy Reinfelder & Hertel oraz mikrometr Zeissa (Jena). Szukacz miał obiektyw o średnicy 55 mm. W 1885 r. refraktor został wyposażony w spektroskop okularowy konstrukcji Yogela. Z tym wyposażeniem teleskop był wykorzystywany do obserwacji pozycyjnych gwiazd wizualnie podwójnych, planetoid i komet.
Po śmierci Engelmanna, w 1897 r. instrument został zakupiony przez Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Wrocławskiego i ustawiony w tymczasowym obserwatorium na Wyspie Śluz. W 1907 r. refraktor został wysłany do Repsolda w celu przeprowadzenia naprawy. W 1912 r. dawne oświetlenie podziałek i mikrometru, wykorzystujące lampą naftową, zastąpiono oświetleniem elektrycznym. Na przełomie lat 1912/1913 mikrometr został u Repsolda poddany gruntownemu oczyszczeniu i otrzymał nową siatkę nitek. W nowym obserwatorium, w Parku Szczytnickim, refraktor został ustawiony w 1917 r.
Ostateczne miejsce - pod kopułą na głównym budynku obserwatorium w Parku Szczytnickim - instrument otrzymał w 1925 r. Do 1945 r. refraktor był wykorzystywany do obserwacji pozycyjnych (gwiazd podwójnych, komet, zakryć gwiazd) i fotometrycznych (od 1917 do 1944 r.), z dołączonym obiektywem fotograficznym Zeissa o średnicy 18 cm i ogniskowej 1,94 m oraz fotometrem wizualnym. W latach 1946-1947 podjęto instrumentem obserwacje pozycyjne gwiazd podwójnych i zakryć gwiazd przez Księżyc. Po uruchomieniu fotometru fotoelektrycznego (1P12, wykonany w Obserwatorium Lejdejskim) były prowadzone obserwacje fotometryczne przede wszystkim gwiazd magnetycznych, oraz wizualne i fotograficzne obserwacje pozycyjne gwiazd podwójnych i komet (za pomocą nowego mikrometru pozycyjnego Zeissa oraz nowej kamery fotograficznej z obiektywem Grubba-Parsonsa o średnicy 18 cm i ogniskowej 88,7 cm).
Obecnie teleskop używany jest do obserwacji obiektów rozciągłych (komety, mgławice, gromady kuliste), oraz służy do szkolenia studentów i pokazów nieba. Niekiedy teleskop wykorzytywany jest także do obserwacji Słońca. Pokazy plam słonecznych wykonywane są metodą projekcyjną a 8 czerwca 2004r. teleskop został wykorzystany do obserwacji przejścia Wenus przez tarczę Słońca. Uzyskane obrazy były w czasie rzeczywistym prezentowane w Internecie. W tym celu w ognisku instrumentu umieszczono kamerę internetowa Philips ToUcam PRO II (1,2 miliona pikseli). Obrazy rejestrowane będą w świetle linii wodoru (656,3 nm) wydzielanym ze światła białego za pomocą filtru Daystar Hα przepuszczającego bardzo wąski (0,5 Å) zakres długości fal.

Tarcza Wenus (czarne koło) widoczna na tle fragmentu tarczy Słońca w świetle linii Hα wodoru (656.3 nm).
dr Robert Falewicz
Web-majster: <Krokodyl>